Amir Temur haqida murakkab rejali insho
Reja:
I. Kirish:
Amir Temurning hayot yo‘li va tarixdagi o‘rni
II. Asosiy qism:
1. Buyuk davlat arbobi sifatida Amir Temur
2. Mohir sarkarda sifatida Amir Temur
3. “Sohibqiron” dramasini o‘qib olingan taassurotlar
III. Xulosa:
I. Kirish: Amir Temurning hayot yo‘li va tarixdagi o‘rni
Amir Temur – o‘zbek xalqining ulug‘ farzandi, o‘rta asrlarning eng buyuk davlat arbobi va sarkardalaridan biri. U 1336 yilda hozirgi O‘zbekiston hududida, Kesh (Shahrisabz) yaqinidagi Xo‘ja Ilg‘or qishlog‘ida tug‘ilgan. Yoshligidan adolat va ozodlikka chanqoq bo‘lgan Temur 24 yoshida siyosiy maydonga qadam qo‘yib, Movarounnahrning taqdirini o‘zgartirdi. O‘sha paytda mamlakat parokanda edi: mahalliy hokimlar o‘zaro urushar, Chingizxon avlodlari bosqinlari esa xalqni tinimsiz iztirobda qoldirardi. Ana shunday og‘ir damlarda Amir Temur xalqqa umid baxsh etib, tarix sahnasida paydo bo‘ldi.
II. Asosiy qism:
1. Buyuk davlat arbobi sifatida Amir Temur
Amir Temur 1370 yilda Balxda o‘tkazilgan qurultoyda Movarounnahrning ulug‘ amiri deb e’lon qilindi. Uning asosiy maqsadi tarqoq viloyatlarni birlashtirib, yagona, qudratli davlat qurish edi. U Samarqandni poytaxt qilib tanladi va bu shaharni nafaqat siyosiy, balki madaniy markazga aylantirdi. Amudaryo va Sirdaryo oralig‘ini, Farg‘ona va Shosh viloyatlarini o‘ziga bo‘ysundirib, u katta imperiya barpo etdi. “Temur tuzuklari” kitobida uning davlat boshqaruvi haqidagi qarashlari aks etgan. “Kuch adolatda” degan shiori uning hukmronligida asosiy tamoyil bo‘lib xizmat qildi. Temur davrida iqtisodiyot, savdo va hunarmandchilik rivojlandi, Samarqand, Buxoro, Termiz kabi shaharlar qayta tiklandi.
2. Mohir sarkarda sifatida Amir Temur
Amir Temur minglab janglarda qatnashib, birortasida ham mag‘lubiyatga uchramagan buyuk sarkarda sifatida mashhur. Uning harbiy yurishlari nafaqat O‘rta Osiyoni birlashtirdi, balki dunyo tarixiga ham katta ta’sir ko‘rsatdi. Masalan, 1402 yilda Usmonli sultoni Boyazid ustidan qozongan g‘alabasi Yevropada Konstantinopolning istilo qilinishini yarim asrga kechiktirdi. Frantsuz tarixchisi R.Grusse “Temur xristian olamini qutqardi” deb yozgan edi. U Oltin O‘rdani yengib, Moskva Rusi uchun ham xavfni bartaraf qildi. Temurning harbiy san’ati uni Iskandar Zulqarnayn va Yuliy Sezar kabi sarkardalar qatoriga qo‘ydi.
3. “Sohibqiron” dramasini o‘qib olingan taassurotlar
“Sohibqiron” dramasini o‘qiganimda Amir Temurning nafaqat jangchi, balki o‘ta aqlli va adolatli shaxs ekanligini yanada chuqurroq angladim. Asarda uning qiyin vaziyatlarda qanday dono qarorlar qabul qilgani, xalq uchun qilgan fidoqorliklari juda ta’sirli tasvirlanadi. Bu drama orqali Temurning o‘z davlatini mustahkamlashdagi jasorati, shu bilan birga, insoniy fazilatlari – adolatsevarligi va xalqqa mehr-muhabbati meni hayratda qoldirdi. Bu asar uning shaxsiyatining ko‘p qirraliligini ko‘rsatadi.
III. Xulosa: Amir Temurning merosi va bugungi kunga ta’siri
Amir Temur o‘z davrida ilm-fan, madaniyat va davlatchilikni mislsiz darajada yuksaltirdi. Uning qoldirgan merosi – obod shaharlar, “Temur tuzuklari” kabi bebaho asarlar va adolatli boshqaruv tamoyillari bugungi kunda ham o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan. Temur nafaqat o‘zbek xalqining, balki butun jahon tarixining ulug‘ shaxslaridan biridir. Uning hayoti va faoliyati har birimiz uchun o‘rnak bo‘lib xizmat qiladi.
