Insho.uz:
Mening kelajakdagi kasbim.

«Katta bo’lganingizda nima bo’lishni xohlaysiz?», — bu savolni kattalar ko’pincha kichik bolalarga berishadi. Va men istisno emasman, garchi o’zimni bola deb hisoblamayman. Ota-onam, o’zim qilishim kerak bo’lgan hayot yo’lini tanlash to’g’ri yo’l bo’lishidan juda xavotirda.
Ko’p odamlar ularning asl maqsadlarini tushunishmaydi. Sevimli biznesiga qaraganda ko’proq foyda olishga moyil bo’lgan ish joylarida shovqin qilmang. Ko’pchilik hatto o’zlarining ishlaridan nafratlanishadi, lekin buni pul uchun qilishadi. Pul baxt emas. Va hatto ularning miqdorida ham emas. Odamlar hatto hayron bo’lmaydilar — men kim bo’lishni xohlayotganimni qanday tushunish kerak? Ular ko’proq pul to’laydigan joylarga borishadi va shundan keyin doimiy qoniqish etishmasligidan aziyat chekishadi. Keyin ular ko’proq pul to’laydigan ish qidirishadi, ammo vaqt o’tishi bilan bu pul ham noto’g’ri quvonch keltiradi. Va shuning uchun cheksiz. Men o’z ishimni muhabbat va ilhom bilan, samarali va g’ayrat bilan, xizmatlarimni tashqi olamga alohida ijobiy energiya bilan o’tkazib, etkazishni xohlayman. Natijada, sevimli ishingizdan zavqlaning va mijozlarning ko’plab minnatdorchilik sharhlari va shunga mos ravishda pul.
Uzoq vaqt davomida o’zim uchun qanday kasbni tanlash haqida o’ylay boshladim. Bu etarlicha jiddiy savol, uni ehtiyotkorlik bilan ko’rib chiqish kerak. Birinchidan, shaxsiy qiziqishlaringizni hisobga olishingiz kerak. Ikkinchidan, o’z qobiliyatingizni baholang. Uchinchidan, ularning shaxsiy fazilatlari, tanlangan kasbning mavjudligi talab qiladigan xususiyatlarga muvofiqligini tahlil qilish. To’rtinchidan, u yoki bu mutaxassislik beradigan hayot istiqbollarini o’rganish.
Men o’zimni ochiqlik, ijodkorlik, ijobiy fikrlash, stressga chidamlilik, natijaga yo’naltirilgan, g’ayratli, harakatchan, o’zgaruvchan sharoitlarga tez moslashish va mustaqil qaror qabul qilish qobiliyatiga ega odam deb bilaman. Mashhur yozuvchi Ivan Bunin: «Uch narsa kishini xursand qiladi: muhabbat, qiziqarli ish va sayohat qilish imkoniyati». Men rus adabiyoti klassikasining bu gapiga to’liq qo’shilaman.
Mening orzuimni amalga oshirishga yordam beradigan usullardan biri bu turizm va xizmat ko’rsatish sohasida ishlashdir. Ammo bu men o’yin-kulgiga to’la hayot izlayotganimni anglatmaydi. Men odamlarga o’zlarining ta’tillarini qulay tarzda tashkil etishlariga yordam berishni xohlayman, chunki kundalik hayotda har bir kishi sharoitlarning ta’siriga duchor bo’ladi, kundan-kunga ishlashi kerak. Vazifalar tartibi zerikishni keltirib chiqaradi. Dam olish kunlarida energiyani to’ldirish, dam olish va yoshartirish uchun ko’pchilik uydan ketishni va ta’tilni to’liq bahramand qilishni orzu qiladi. Har bir inson individualdir va unga mos keladigan sayohat turlarini afzal ko’radi. Turizm menejeri, mening fikrimcha, mijozlarga sayohat qilishni ta’minlaydigan, bu bilan shug’ullanadigan odamlar va tashkilotlarning ishini muvofiqlashtiradigan mutaxassis. Va bu, avvalambor, ulkan mas’uliyatdir. Siz hech narsani unutolmaysiz yoki aralashtirolmaysiz. Chunki hujjatlarni rasmiylashtirish, vizalar, mehmonxonalarni bron qilish, sayohatlar, aviachiptalar jarayonida mijozlar bilan bog’liq barcha muammolar aniq menejer tomonidan hal qilinishi kerak. Turizmda siz doimo kutilmagan narsalarga tayyor bo’lishingiz kerak. Odamlar sizdan so’rashadi, boshqa hech kimdan emas, va vaziyatlar juda boshqacha. Shuning uchun, muammoga duch kelmaslik uchun hamma narsani aniq belgilash va hamma narsani oldindan ko’rishga harakat qilish kerak. Biror kishiga chiptani berishdan oldin, siz unga ko’p savollar berishingiz kerak. Haqiqiy mutaxassis ham yaxshi psixolog, ham bilimli iqtisodchi bo’lishi kerak. Odam qaerga borishi kerakligini taxmin qilishimiz kerak: masalan, bolali juftliklar bolalarga ham, kattalarga ham yoqadigan mehmonxonani topishlari kerak, yoshlarga shovqinli va ko’ngil ochadigan joyni tavsiya qilish kerak. Agar siz psixolog sifatida mijoz qaerda qulayroq bo’lishini tushunmasangiz, u norozi bo’ladi. Inson nimani xohlashini bilmasa, bu qiyin. U dam olishni xohlagan joyini to’g’ri taniy olishi kerak. Ba’zan mijozning kasbi haqida ma’lumot yordam berishi mumkin. Masalan, ish joyida juda ko’p muloqot qiladigan odamlar, qoida tariqasida, hech kim ularga tegmasliklari uchun dengizda, suzishda, quyoshda dam olishni afzal ko’rishadi. Hissiy silkinishga muhtoj odamlar ko’pincha ekskursiya yo’nalishlarini tanlaydilar. Menejer inson uchun qaysi narx qulay ekanligini hisoblashi kerak. Turizm sohasida ishlaydigan mutaxassis yaxshi xotiraga ega bo’lishi, mamlakatlar haqida hamma narsani aniq bilishi kerak. Siz turli aviakompaniyalarning parvoz kunlari va vaqtlarini, aniq narxlarni eslab qolishingiz kerak, bir so’z bilan aytganda, sizning boshingizda juda ko’p ma’lumotni saqlashingiz va hatto uni tezda boshqarishingiz mumkin. Bu kutubxona kabi, siz qaysi kitobni va qaerda ekanligini bilishingiz kerak. Sayyohlik biznesi bo’yicha mutaxassis kamida ingliz tilini bilishi va kurort hududlari geografiyasini yaxshi bilishi kerak.
Butun hayoti davomida bir kishi o’zini qidiradi va bu nimani anglatishini tushunmaydi. Ichki bo’shliq sizni o’ylashga majbur qiladi: «O’zingizni topish hayotning asosiy vazifasidir.» Bu qadimgi ma’bad kiraverishi tepasida yozilgan narsa. Ammo bu nimani anglatadi? Ishonchim komilki, har bir kishi kasbda o’zini topishi juda muhimdir. Bu holda norozilik doimiy ravishda azoblanadi.
Shunday qilib, men o’ylaymanki, kasb — bu tayyor va dastlab berilgan narsa emas, bu inson tanlagan faoliyat turini takomillashtirishning uzoq va doimiy jarayoni. Va o’z mahoratining barcha darajalarida, odam tobora ko’proq o’z ishiga «oltin zanjirlar» bilan zanjirlangan. U asta-sekin, bosqichma-bosqich, mahoratga ega bo’ladi, yuqori toifadagi malakali, malakali mutaxassisga aylanadi, uning vazifasi va eng muhim vazifasi har qanday narsani vijdonan va ishonchlilikning yuqori darajasida bajarishdir, hech qachon P. Valerining dono va paradoksal yozganlarini bajarmaydi: «Barkamol shaxs — bu qoidalarni buzgan odam.» Kasbning ahamiyati shundaki, unda va uning yordamida butun inson, uning xususiyatlari, xususiyatlari va fazilatlari namoyon bo’ladi. Umuman olganda, qadriyat — bu odamlar qadrlaydigan narsa va kasbni inson qadrlashadi, chunki uning ehtiyojlari va manfaatlarini qondirish va istaklarini ro’yobga chiqarish uning uchun juda muhimdir.
«Voyaga etganingizda nimani orzu qilmoqchisiz?» — ehtimol, menga hech qachon bu kabi bir nechta savol berilmagan va men har safar har biriga har xil javob bermaganman. Har birimiz bolaligimizda o’sishni va sotuvchi, o’qituvchi yoki shifokor bo’lishni orzu qilamiz. Biz qariganimiz sari kimning qiyofasi doimiy ravishda o’zgarib boradi. Qoida tariqasida, biz bitirgan paytimizga kelib, biz butun tanlovimizni aniqlaymiz va uni amalga oshirishni boshlaymiz.
Men endi bir haddan ikkinchisiga shoshilmayman, lekin tanlovga juda mazmunli munosabatda bo’laman. Dunyoda qiziqarli kasblar juda ko’p, ammo qaysi birini tanlash kerak. Mening kelajakdagi kasbim, avvalo, menga yoqishi kerak. Har kuni ertalab turish va ishlashga ketayotganingizdan xursand bo’lishdan yaxshiroq narsa yo’q. Kasbim menga quvonch keltirishi kerak. O’z kasbini sevadigan kishi professional bo’lishni xohlaydi, shuning uchun sizga o’zingiz xohlagan kasbni tanlash juda muhimdir.
Hamma ham mamnuniyat bilan ishlamaydi, hatto ko’pchilik ishga borganda stressni boshdan kechiradi, ular uchun bu chindan ham mashaqqatli mehnatdir. Ko’p odamlar pul ishini tanlaydilar. Sevimli ishingizdan ko’p pul topish yoki ko’p quvonch olish yaxshiroq nima? Ko’pchilik birinchisini tanlaydi, chunki pul jamiyatimizda eng muhim rol o’ynaydi. Ba’zilar faqat pul uchun yashab, ularning qullariga aylanishadi. Bu yoki boshqa yo’l bilan, sevimli biznes bu yoki boshqa yo’l bilan pul olib keladi, bundan tashqari, u hayotdan mamnun bo’ladi, ammo bu nima uchun yaratilganingizni bilish uchun er yuzidagi eng muhim narsa.
Shuning uchun kasb tanlashda o’zingizni anglashingiz, hayotning kayfiyatida nimani qiziqtirishni, ruhning nima uchun yotishini tushunishingiz kerak. Kasb tanlashga shoshilmang, ko’p odamlar asrlar davomida o’z chaqiruvlarini izlab, topib kelishmoqda.
O’z hayotimni bag’ishlashga qaror qilgan kasbim repetitor. Shubhasiz, tarbiyachining ishi qiyin — namuna, odob-axloq me’yori, maslahatchisi, sudyasi, murabbiyi, bola qalbini yaratuvchisi bo’lish oson emas! Ammo bu yoqimli quvonchli yuk, chunki u sevgiga asoslangan.
Mening yonimda bolalar bor, bolalar boshqacha: beparvolik, bezovtalik, uyatchan va tortinchoq, «jim» va «suhbatdoshlar». Ularga nima bera olaman? Avvalo, sevgi! Va ularni kim bo’lganlari uchun yaxshi ko’raman. Men bolalardagi eng yaxshi narsalarni o’zlariga yordam berishga o’rganishimiz kerakligini angladim
o’zingizda ko’rish eng yaxshisidir. Men ularni kuzatib turibman va «diqqatga sazovor joylar» barchaning ichida yashiringanini ko’raman. Siz har qanday iste’dodni talab qilinmaydigan qilib qoldirmaslik muhim: fikrlash, qo’shiq aytish yoki raqsga tushish, mashq qilish yoki boshqalar bilan muloqot qilish qobiliyati. Bolalar, qimmatbaho olmos singari, o’zlarining sofligi va go’zalligi bilan yarqirashadi va faqat jilolanishning o’ziga xos usulini topganingizda, ular o’zlariga eng yaxshi narsalarni va atrofdagi barcha narsalarni ko’rganlarida … Ammo bitta beparvo harakat, qarang, imo-ishora, so’z — va taassufki, natija yo’q. Bu degani, men, “usta kesuvchi” yuqori malakaga ega bo’lishim kerak. Bola qanday ulg’ayadi? U mehribon, sezgir, ijodkor insonga aylanadimi? Bu ko’p jihatdan menga, kundalik ishlarga, xushmuomalalikka va ruhiy saxiylikka bog’liq. Bolalarga o’zini berish — bu o’zlarida, ongida, madaniyatida davom etish demakdir.
Tarbiyachi — bu o’qituvchi, ya’ni dars beradigan, uning atrofidagi dunyoni bilishga yordam beradigan kishi. Va bu jarayon qanchalik samarali bo’lishi mening kichik o’quvchilarimning qiziqishiga bog’liq. Shuning uchun, hamma narsaning markazida o’yin, o’yin-kulgi va quvonch bor. Men ularga faqat bilim bermayman, ularga qanday qilib bu bilimlarni olishni va qanday qilib o’rganishni o’rgataman.
Shunday qilib, biz kundan-kunga yaxshilik va yomonni farqlashni, o’zlarini va atrofdagi olamni bilishni o’rganadigan bilimlar yo’lidan boramiz va men ulardan doimo sadoqat, samimiylik, ochiqlik, muhabbatni o’rganaman.
O’rta maktab o’quvchilari uchun eng keng tarqalgan maktab topshiriqlaridan biri bu «Mening kelajagimni himoya qilish» inshosi. Ushbu maqolada men sizga ushbu mavzu bo’yicha tugallangan insholarning ikkita namunasini taqdim etaman va bundan oldin sizga qanday rejani bajarishingiz mumkinligini va ushbu vazifani bajarish uchun qanday ma’lumotlardan foydalanishni aytib beraman.
Avvalo, qaysi kasb haqida yozishingizni hal qilishingiz kerak. Albatta, maktabni tugatish bilan ba’zi yoshlar allaqachon kelajakda kim bo’lishni istashlari to’g’risida aniq bilimga ega. Hali ham tanlaydigan va tortadiganlar uchun men borishni taklif qilaman.
Shunday qilib, nima haqida yozishni o’zingiz hal qildingizmi?