Insho.uz:

sõralgan edi

Til – millat ko‘zgusi

Til bizning fikrlarimizni, tasavvurlarimizni va atrofimizdagi dunyo bilan o’zaro munosabatlarimizni shakllantiradigan kuchli vositadir. Shuningdek, u o‘zi so‘zlashayotgan millatning madaniyati va qadriyatlarining ko‘zgusidir. Shu ma’noda tilni millat ko‘zgusi sifatida ko‘rish mumkin.

Tilning xalq madaniyatini aks ettirish usullaridan biri uning so‘z boyligidir. Tilni o’z ichiga olgan so’zlar bu tilda gapiradigan odamlarning tajribasi va qadriyatlaridan dalolat beradi. Masalan, ingliz tilida “qayiq”, “kema”, “dengizchi” kabi dengizga oid ko‘plab so‘zlar mavjud. Bu Angliyaning dengizchilikning uzoq tarixiga ega bo’lgan dengiz davlati ekanligini aks ettiradi. Xuddi shunday, yapon tilida “sakura” (gilos guli) va “matsuri” (festival) kabi tabiatga oid koʻplab soʻzlar mavjud. Bu yapon xalqining tabiatni chuqur qadrlashini aks ettiradi.
© https://insho.uz (ko’rsatilishi shart!)
Til grammatikasi va sintaksisi orqali ham xalq madaniyatini aks ettiradi. Masalan, yapon va koreys kabi ba’zi tillarda so‘zlovchining ijtimoiy mavqei ular qo‘llagan fe’l qo‘shimchalari orqali ko‘rsatiladi. Bu ushbu madaniyatlarda ierarxiyaga an’anaviy urg’uni aks ettiradi. Boshqa tillarda, masalan, ingliz va frantsuz tillarida so’zlovchining ijtimoiy mavqei grammatik jihatdan ko’rsatilmaydi. Bu ushbu madaniyatlarning ko’proq tenglik qadriyatlarini aks ettiradi.

Til millat madaniyatini aks ettirish bilan birga, uning shakllanishida ham o‘rin tutadi. Til bizga o’z fikrlarimiz va g’oyalarimizni boshqalarga etkazishga yordam beradi, shuningdek, munosabatlarni shakllantirish va saqlashga yordam beradi. Shu tariqa til milliy o‘zlikni anglash va birdamlikni shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi.
© https://insho.uz (ko’rsatilishi shart!)
Masalan, umumiy tildan foydalanish millat fuqarolarida umumiy o’ziga xoslik va tegishlilik hissini yaratishga yordam beradi. Bu, ayniqsa, Amerika Qo’shma Shtatlari va Hindiston kabi turli xil aholiga ega mamlakatlarda juda muhimdir. Bu mamlakatlarda milliy tildan foydalanish madaniy tafovutlarni bartaraf etish va ijtimoiy jipslikni rivojlantirishga yordam beradi.

Til millatning qadriyat va e’tiqodini shakllantirishda ham muhim rol o‘ynaydi. Misol uchun, ingliz tilida shaxsiy erkinlik va erkinlik muhimligini ta’kidlaydigan ko’plab so’zlar mavjud. Bu Qo’shma Shtatlar va boshqa G’arb demokratiyalarining asosiy qadriyatlarini aks ettiradi. Xuddi shunday, xitoy tilida ham uyg’unlik va hamkorlikning muhimligini ta’kidlaydigan ko’plab so’zlar mavjud. Bu Xitoy madaniyatining asosiy qadriyatlarini aks ettiradi.

Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, til bizning fikrlarimiz, tasavvurlarimiz va atrofimizdagi dunyo bilan o’zaro munosabatlarimizni shakllantiradigan kuchli vositadir. Shuningdek, u o‘zi so‘zlashayotgan millatning madaniyati va qadriyatlarining ko‘zgusidir. Shu ma’noda tilni millat ko‘zgusi sifatida ko‘rish mumkin.
© https://insho.uz

• Tilning millat madaniyati va qadriyatlarini qanday aks ettirishi va shakllantirayotganiga oid aniq misollar:
  Ingliz tilida “fuqarolik”, “tenglik”, “adolat” kabi demokratiya va qonun ustuvorligiga oid koʻplab soʻzlar mavjud. Bu Amerika demokratiyasining asosiy qadriyatlarini aks ettiradi. Yapon tilida «keigo» (odobli nutq) va «senpai/kohai» (katta/kichik) kabi xushmuomalalik va hurmat bilan bog’liq ko’plab so’zlar mavjud. Bu ierarxiya va ijtimoiy uyg’unlikka yaponlarning an’anaviy urg’usini aks ettiradi. Xitoy tilida «xiao» (fiial taqvo) va «he» (uyg’unlik) kabi oila va jamoaga tegishli ko’plab so’zlar mavjud. Bu Xitoyning an’anaviy oila va ijtimoiy birdamlik qadriyatlarini aks ettiradi. Til dinamik va doimo rivojlanib boruvchi kuchdir. Unda so‘zlashayotgan millatning o‘zgaruvchan qadriyatlari va ustuvorliklari aks ettirilgan. Misol uchun, so’nggi yillarda ingliz tili texnologiya va ijtimoiy media bilan bog’liq ko’plab yangi so’z va iboralarni qabul qildi. Bu zamonaviy jamiyatda ushbu sohalarning ahamiyati ortib borayotganini ko’rsatadi.

Til millatni noyob qiladigan muhim tarkibiy qismdir. Bu xalqning madaniyati, qadriyatlari va tarixining aksidir. Bir millatning tilini bilish orqali uning xalqi va turmush tarzini chuqurroq anglashimiz mumkin.

• Yozish unchalik shart emas.
• https://insho.uz (ko’rsatilishi shart)